Muzyka w muzeum
W 1977 roku w Moskwie podpisana została rezolucja o obchodach Międzynarodowego Dnia Muzeów. Święto Muzeów ustanowiono z inicjatywy Międzynarodowej Rady Muzeów (ICOM, ang: International Council Of Museums); jest ono obchodzone po dziś dzień na całym świecie, także w Polsce. Z tej okazji przyjrzyjmy się zbiorom muzycznym w placówkach muzealnych. ![]() Cymbały na wystawie w Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu, fot. E. Grygier Instrumenty Muzyczne, zdjęcia muzykantów, stroje śpiewaczek, magnetofony zbieraczy folkloru – wszystkie te artefakty kojarzymy przede wszystkim z muzeami etnograficznymi, skansenami a także ze specjalistycznymi instytucjami poświęconymi muzyce. Chcąc zgłębić całość ludowego instrumentarium z pewnością warto wybrać się do Muzeum Ludowych Instrumentów w Szydłowcu, którego bogate zbiory prezentują instrumenty z różnych regionów kraju, a także inne wystawy związane z muzyką i folklorem („Sobiescy – Zachowane w dźwiękach”). ![]() Instrumenty dudowe na wystawie w Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu, fot. E. Grygier ![]() Mazanki, wystawa pokonkursowa w Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu, fot. E. Grygier Instrumentarium ludowe podziwiać można także w poznańskiej placówce – Muzeum Instrumentów Muzycznych, fili Muzeum Narodowego. Znajdziemy tu nie tylko polskie, ale i europejskie i pozaeuropejskie instrumenty tradycyjne. Te dwie placówki (Szydłowiec i Poznań), posiadają bogate zbiory, i to tu należy skierować pierwsze kroki szukając wiedzy o instrumentarium tradycyjnym. Ponieważ są to miejsca doskonale znane zainteresowanym, dziś więcej miejsca poświęcę innym, wybranym instytucjom, w których odnaleźć można ciekawe artefakty dotyczące polskiego folkloru muzycznego. Poza EuropęPoszukując instrumentów pozaeuropejskich warto wybrać się do Muzeum Azji i Pacyfiku. Pod koniec 2016 roku otwarto tam wystawę stałą Strefa Dźwięków, na której podziwiać można instrumenty z kręgu azjatyckiego. Znajdziemy tam m.in. mongolski morin hhuur, instrumenty jawajskiego gamelanu, japońskie flety shakuhachi, które, co ciekawe, przez wieki traktowane były przez mnichów komusō jako narzędzie wspomagające medytację (suizen), a dopiero w późniejszym czasie zaczęto traktować je jako instrumenty muzyczne. Na wystawie można instrumenty nie tylko obejrzeć ale i posłuchać ich na interaktywnych panelach. ![]() Wystawa Strefa Dźwięków, zdjęcie: Muzeum Azji i Pacyfiku. Drugim miejscem, w którym zobaczyć można instrumenty pozaeuropejskie jest mini wystawa w budynku głównym Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie. Wystawa jest bezpłatna. Lokalnie: LublinPoszczególne placówki muzealne – od tych największych jak Muzeum Narodowe aż do izb regionalnych – także często posiadają w swoich zbiorach instrumenty muzyczne. Muzeum Lubelskie w Lublinie warto zatem odwiedzić nie tylko by obejrzeć Kaplicę Świętej Trójcy czy Unię Lubelską Jana Matejki, ale także by zobaczyć tradycyjne instrumentarium regionu. ![]() Bębenek, Michał Kania, 1974 r., Bliżów, pow. Zamość, woj. lubelskie. Zbiory Muzeum Lubelskiego w Lublinie. ![]() Lira, autor nieznany, pocz. XX w., woj. lubelskie, Zbiory Muzeum Lubelskiego w Lublinie. Lokalnie: WielkopolskaMuzeum Ziemi Zbąszyńskiej i Regionu Kozła w Zbąszyniu posiada bogate zbiory instrumentów tradycyjnych z regionu, przede wszystkim kozłów białego i czarnego (w tym kozioł ślubny i weselny z XVI wieku!) czy skrzypiec. Ponad to w placówce znajduje się wiele ciekawych obiektów przybliżających historię i tradycje regionu. Wybierając się do zbąszyńskiego Muzeum, warto zobaczyć mieszczący się po drugiej stronie Rynku pomnik koźlarza. ![]() Pomnik koźlarza na rynku w Zbąszyniu, fot. E. Grygier W Wielkopolsce pomnik związany z folklorem muzycznym zobaczyć można także przed kościołem w Starej Krobii. Nieopodal Zbąszynia, w Grodzisku Wielkopolskim działa Towarzystwo Miłośników Ziemi Grodziskiej. W ich zbiorach znajdują się między innymi dudy Tomasza Gozdka, a także zdjęcia muzyka: ![]() Dudy Tomasza Gozdka w Muzeum Ziemi Grodziskiej, zdjęcie pozyskane dzięki uprzejmości Towarzystwa Miłośników Ziemi Grodziskiej. ![]() Tomasz Gozdek (1879-12-24- 1962/63 Słocin). Zdjęcie z archiwum Muzeum Ziemi Grodziskiej, fotografia pozyskana dzięki uprzejmości Towarzystwa Miłośników Ziemi Grodziskiej. ![]() NN – skrzypce, Tomasz Gozdek (1879-12-24- 1962/63 Słocin) – dudy. Zdjęcie z archiwum Muzeum Ziemi Grodziskiej, fotografia pozyskana dzięki uprzejmości Towarzystwa Miłośników Ziemi Grodziskiej. ![]() NN – skrzypce, Tomasz Gozdek (1879-12-24- 1962/63 Słocin) – dudy. Zdjęcie z archiwum Muzeum Ziemi Grodziskiej, fotografia pozyskana dzięki uprzejmości Towarzystwa Miłośników Ziemi Grodziskiej. Tomasz Gozdek był wybitnym muzykantem nagrywanym przez Jadwigę i Mariana Sobieskich. Nagrania Gozdka znajdują się w Zbiorach Fonograficznych IS PAN. Lokalnie: PograniczeZ kolei w małej wiosce na pograniczu Mazowsza, Podlasia i Lubelszczyzny – Woli Osowińskiej w Muzeum Regionalnym im. Wacława Tuwalskiego oglądać można pamiątki po lokalnych muzykach, ale także artefakty związane z pracą „lokalnego Oskara Kolberga” – Wacława Tuwalskiego, który w latach 30. XX wieku rozpoczął zbieranie pieśni. Muzeum eksponuje między innymi magnetofony, którymi w latach późniejszych dokumentował folklor Woli Osowińskiej, Osowna i innych okolicznych wiosek. ![]() Dom regionalisty W. Tuwalskiego w Woli Osowińskiej. Fot. J. Jackowski, ISPAN. Lokalnie: RzeszowszczyznaZnanym badaczem Rzeszowszczyzny był Franciszek Kotula. Jego barwne opowieści o muzykach przeczytać można m.in. w powieści „Muzykanty”. Dziś na Rynku w Rzeszowie mieści się Muzeum Etnograficzne, którego patronem jest ten wybitny działacz regionalny. ![]() Basy (kontrabas), z Muzeum Etnograficzne im. Franciszka Kotuli w Rzeszowie, fot. M. Kielichowski, IMiT.
W zbiorach Muzeum znajduje się wiele instrumentów muzycznych charakterystycznych dla Rzeszowa i okolic, są to zatem: skrzypce, cymbały, klarnety czy bębny. Ale nie tylko! W rzeszowskim muzeum zobaczyć można także instrumenty dęte, które prezentowane są w ram,ach wystawy „Bijcie w kotły, w trąby grajcie…” Więcej zdjęć z Muzeum można zobaczyć tu. ![]() Instrumenty z Muzeum Etnograficzne im. Franciszka Kotuli w Rzeszowie, fot. M. Kielichowski, IMiT. Lokalnie: ŻywiecczyznaWarto zajrzeć także do Starego Zamku – Muzeum Miejskiego w Żywcu, w którym znajduje się ponad setka instrumentów z Żwiecczyzny. W tym między innymi złóbcoki, heliogonka czy liczne instrumenty dęte. ![]() Okaryna wykonana przez Franciszka Szczotkę. Muzeum Miejskie w Żywcu – Stary Zamek, Dział Etnografii, fot. M. Kielichowski, IMiT. ![]() Dudy wykonane przez Józefa Maślankę. Muzeum Miejskie w Żywcu – Stary Zamek, Dział Etnografii, fot. M. Kielichowski, IMiT. Więcej instrumentów ze zbiorów Muzeum zobaczyć można na portalu IMiT poświęconym instrumentom ludowym. Lokalnie: KaszubyZ kolei będąc na Kaszubach warto wybrać się do Muzeum Kaszubskiego im. Franciszka Tredera w Kartuzach. Na wystawie prezentującej elementy obrzędowości i kultury kaszubskiej podziwiać można także instrumentarium charakterystyczne dla tego regionu (w tym bazunę, burczybas i skrzypce diabelskie), a także tzw. „nuty kaszubskie” (alfabet). Lokalnie: WarszawaBogate zbiory instrumentów muzycznych znajdziemy także w skansenach i muzeach etnograficznych. Pod tym względem ciekawe jest w szczególności warszawskie Muzeum Etnograficzne, bowiem tutaj, poza instrumentami ludowymi z poszczególnych regionów kraju, oglądać można także instrumenty rekonstruowane, spotkamy też takie jak fidel czy suka biłgorajska.
![]() Fidel płocka wykonana przez ZB. Butryna. Muzeum Etnograficzne w Warszawie, fot. M. Kielichowski IMiT. Placówka jest najstarszą tego typu w kraju, powstała w 1888 r. z inicjatywy Jana Maurycego Kamińskiego i Jana Karłowicza. Co ciekawe nazwisko Karłowicza ściśle wiąże się z suką biołgorajską. Ponieważ do naszych czasów nie dotrwał żaden egzemplarz suki, wiedzę o tym instrumencie czerpiemy z różnych źródeł. Jednym z najstarszych i najważniejszych jest artykuł Jana Karłowicza o suce biłgorajskiej, jaką widział na wystawie w 1888 roku. Tak pisał wówczas o suce:
Zamiast zakończeniaNa zakończenie opowieści o muzeach, w zbiorach których odnaleźć można instrumentarium ludowe, wspomnieć należy o dwóch ciekawych miejscach na Mazowszu. Nieraz lokalne muzea są tak małymi placówkami, że wiedzą o nich tylko wtajemniczeni. Po wcześniejszym umówieniu się można zwiedzać grodziską galerię instrumentów ludowych i folkowych. Eksponaty zostały zgromadzone przez Antoniego Kanię. Innym ciekawym miejscem na mazowszu jest Szkolne Muzeum Gwizdka w Gwizdałach. Znajduje się tam ponad 5000 różnych gwizdków, wśród nich: gwizdki-zabawki, sportowe, kolejowe, harcerskie, milicyjne, policyjne czy te od czajników. Gliniane gwizdki od zawsze były charakterystycznymi wiejskimi narzędziami muzycznymi, do dziś można je kupić na przykład podczas Ogólnopolskiego Festiwalu Kapel i Śpiewaków w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą. ![]() Muzeum Gwizdka, fot. Grzegorz Gołębiowski, licencja Creative Comons, źródło: Wikipedia. Szukając instrumentów rozsianych po placówkach muzealnych w Polsce warto pamiętać, że w niektórych przypadkach należy „polować” na lokalne wystawy poświęcone instrumentom, gdyż bywa, że są to wystawy czasowe lub też mało znane. Czy znacie Państwo jakieś ciekawe placówki, w których zobaczyć (i usłyszeć) można ludowe instrumenty muzyczne?
|