Chodzenie z goikiem
Obrzędowość ludowa przepełniona jest magią. Zwyczaje wiosenne, a wśród nich chodzenie z goikiem (moikiem), nowym latkiem czy palenie (względnie topienie) śmiercichy symbolizują ostateczne wypędzenie zimy i powrót roślinności i nowego życia. Echa tych magicznych zwyczajów znaleźć można w pieśniach goikowych. ![]() Współczesne topienie marzanny, źródło: Śląskie Centrum Dziedzictwa Narodowego w Katowicach
Witaj wiosno! Na Śląsku nie tylko żegnano zimę – Marzannę (czasem też męskiego Marzanioka) ale i witano wiosnę – w postaci goika (moika). Kolberg zanotował, że dziewczyny rozbierają marzannę i wrzucają ją do rzeki, a do wsi wracają z „chojną zdobioną wstążeczkami, malowanymi skorupkami jaj, złotym szychem”: Wyniosłyśmy, wyniosłyśmy Marzaneczka ze wsi, A niesiemy, a niesiemy latorośl do wsi. – śpiewano w bytomskim o latorośli czyli kolbergowskiej „chojnie” zwanej także goikiem. ![]() Współczesny śląski goik, źródło: Śląskie Centrum Dziedzictwa Narodowego w Katowicach Czym właściwie jest ów goik? Są to gałązki świerkowe (czasem z innego drzewa) przystrojone wstążkami i pisankami. Z tak ustrojonym drzewkiem chodzi się od domu do domu, aby wszystkim dobrze się darzyło. Goik symbolizuje bowiem nowy sezon wegetacyjny i odradzanie się przyrody. W powiecie cieszyńskim z goikiem chodziły wyłącznie dziewczęta, nierzadko trójkami. Śpiewały przy tym goikowe pieśni, z których większość zaczynała się od słów: do tego domu wstępujemy, szczęścio, zdrowio wiynszujemy. Nasz gojk zielony, piykniue nastrojony Dziewczęta za pieśni i życzenia otrzymywały od gospodarzy poczęstunek, najczęściej jajka, słodycze. Ich rola była bowiem niemała – wyprowadzały stare, przyprowadzały nowe: A my wynosimy chorobę ze wsi, A niesymy latorośl do wsi – śpiewano w raciborskim. ![]() Przedwojenna marzanna, źródło: Oberschlesien im Bild
Nowe Latko Tego typu zwyczaje znane były także w innych regionach kraju. Na przykład w Wielkopolsce mówiło się: Śmiercicha ze wsi, Nowe Latko do wsi. Śpiewało się także podobne jak na Śląsku pieśni: Nowe latko w sini, Pani gospodyni, Chcecie oglądać, Musicie darować Koszyczek jaj Zielony gaj. ![]() Dawne chodzenie z goikiem, źródło: Oberschlesien im Bild
![]() Śląski goik dawniej, źródło: Oberschlesien im Bild
Z magią za pan brat Wypędzanie zimy (śmierci, ciszy, stagnacji) i zapraszanie wiosny (życia, radości, energii) jest działaniem symbolicznym znanym na terenach Słowiańszczyzny od wieków. Niektórzy badacze w postaci gaika (maika) lub goika (moika) dopatrują się także przedchrześcijańskiego kultu drzewa. Z pewnością jednak śmiercicha i goik oraz życzeniowe pieśni z nimi związane są przejawem myślenia tzw. magii homeopatycznej, w myśl której podobne powoduje podobne. Niech zatem dzięki goikowi przyroda się odrodzi i niech się zazieleni, a wszystkim niech się dobrze darzy! Warto pamiętać, że w niektórych regionach kraju z zielonym drzewkiem chodzono dopiero w poniedziałek Wielkanocny. Do Świąt Zmartwychwstania Pańskiego jeszcze daleko – a i z nimi związane są ciekawe tradycje muzyczne! – tymczasem jednak nie pozostaje nam nic innego, jak cieszyć się z faktu, że za sprawą tych, co marzannę topili i tych, co z goikiem chodzili, zima odeszła w niepamięć. ![]() Współczesne topienie marzanny, źródło: Śląskie Centrum Dziedzictwa Narodowego w Katowicach ![]() Współczesne topienie marzanny, źródło: Śląskie Centrum Dziedzictwa Narodowego w Katowicach |
3 Comments
Dodaj komentarz
Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.
Pingback: Boże Ciało w tradycji wsi polskiej | Tradycje muzyczne
Pingback: Boże Ciało w tradycji polskiej | Tradycje muzyczne